مطالعه تأثیر تمرکز مالکیت نهادی بر رابطه بین استقلال هیئت‌مدیره و حق‌الزحمه خدمات حسابرسی: تقابل دیدگاه‌های مبتنی بر عرضه و تقاضا در قیمت‌گذاری خدمات حسابرسی

هدف: در پژوهش حاضر، تأثیر تمرکز مالکیت نهادی بر رابطه بین استقلال هیئت‎مدیره و حق‎الزحمه خدمات حسابرسی بررسی شده است تا جایگاه دیدگاه‎های مبتنی بر عرضه و تقاضای خدمات حسابرسی و همچنین جایگاه فرضیه‎های اثر جانشینی (بین مالکیت و کنترل) و مکمل (ریسک سلب مالکیت) مشخص شود. روش: تحلیل‎های آماری پژوهش، بر اساس داده‎های استخراج شده از 118 شرکت پذیرفته‎شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی دوره زمانی 6 ساله (1391 تا 1396) انجام شد که از ترکیب این داده‎ها، 708 مشاهده شرکت ـ سال فراهم آمد. برای آزمون فرضیه‎های پژوهش از مدل‎های رگرسیون چندمتغیره داده‎های ترکیبی و روش حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده است. یافته‌ها: طبق نتایج به‎دست‎آمده، رابطه معنادار و مثبتی بین استقلال هیئت‎مدیره و حق‎الزحمه خدمات حسابرسی وجود دارد. افزون‎بر این، بین تمرکز مالکیت و حق‎الزحمه خدمات حسابرسی رابطه معنادار و منفی برقرار است. از طرفی، نتایج گویای تأثیر معنادار و منفی تمرکز مالکیت نهادی بر رابطه بین استقلال هیئت‎مدیره و حق‎الزحمه خدمات حسابرسی است. این روابط هم در سطوح بالای استقلال هیئت‎مدیره و هم در سطوح بالای تمرکز مالکیت تأیید شدند. بر اساس شواهد، اندازه مؤسسه حسابرسی رابطه معناداری با حق‎الزحمه خدمات حسابرسی شرکت‎های نمونه ندارد. حق‎الزحمه خدمات حسابرسی شرکت‎ها با اندازه، نسبت بدهی، نسبت حساب‎های دریافتنی و موجودی‎ها و اظهارنظر حسابرس رابطه معنادار و مثبتی برقرار می‎کند؛ اما رابطه بین حق‎الزحمه خدمات حسابرسی شرکت‎ها با نسبت جاری و بازده دارایی‎ها معنادار و منفی است. نتیجه‌گیری: رابطه معنادار مثبت بین استقلال هیئت‎مدیره و حق‎الزحمه خدمات حسابرسی، با دیدگاه مبتنی بر تقاضای خدمات حسابرسی و رویکرد مکمل انطباق دارد. رابطه معنادار منفی بین تمرکز مالکیت و حق‎الزحمه خدمات حسابرسی با دیدگاه مبتنی بر عرضه خدمات حسابرسی و رویکرد جانشینی منطبق است و تأثیر معنادار و منفی تمرکز مالکیت نهادی بر رابطه بین استقلال هیئت‎مدیره و حق‎الزحمه خدمات حسابرسی نیز، با دیدگاه اثر جانشینی بالقوه بین مالکیت و کنترل‎ انطباق دارد.